«Գաղափարական ու քաղաքական հարթության մեջ չունեցածը փորձում են փոխհատուցել ֆինանսական միջոցներով»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ԱԺ փոխնախագահ ՀԵՐՄԻՆԵ ՆԱՂԴԱԼՅԱՆԸ:

-Ինչպե՞ս եք Ձեզ զգում կառավարությանն անվստահություն հայտնելու գործընթացի մեկամսյակում, որ սկսել է ԲՀԿ-ն ոչիշխանական ուժերի նախաձեռնության շրջանակում:
-Ի տարբերություն ԲՀԿ-ի ու իր «շրջանակի»՝ վստահ: Քանիցս առիթներ ունեցել եմ ասելու, որ խորհրդարանական ոչիշխանական ուժերի նախաձեռնությունը ավելին չի լինելու ու չի դառնալու, քան հենց բուն նախաձեռնությունն է: Մարդիկ իրենք իրենց զբաղեցնելու և հրապարակային ուշադրության արժանանալու տարբերակ են գտել: Գնահատում եմ հնարամտությունը, բայց կարծում եմ, որ ժամկետի մեջ սխալվել են՝ ոչ թե մեկամսյակ պիտի հայտարարեին, այլ եռամյակ:
-Նկատի ունեք՝ մինչև խորհրդարանական ընտրություննե՞րը:
-Ինչո՞ւ ոչ: Նախընտրական հրաշալի հնարք է: Ընդհանրապես այն տպավորությունն է ստեղծվում, որ համապետական վերջին ընտրություններում չօգտագործված փամփուշտների պիտանիության ժամկետը կորցնելու վախից որոշել են ինչ ունեն՝ միանգամից սպառել: ՀՀԿ-ի դեմ պայքարի էներգիան այն ժամանակ չկարողացան ծախսել՝ սեփական թեկնածու չունենալով, հիմա փորձում են այն ժամանակ կորցրածը հետ բերել:
-Իսկ գուցե 2017-2018-ի ֆալստարտի հե՞տ գործ ունենք:
-Քաղաքականության մեջ մեկ օրում էլ կարող են շրջադարձեր լինել, երեք տարին անհաշվելի երկար ժամանակ է՝ նախընտրական պայքար սկսելու համար: Խնդիրը հետահայաց սխալների ուղղումը կամ առաջընթացիկ քայլերը չեն: Շատ ավելի պրոզաիկ հարցեր են լուծվում ինքնապահպանման: Որպես քաղաքական կատեգորիա՝ ընդդիմությունը Հայաստանում տևական ժամանակ չի կատարում իր բուն խնդիրը՝ չի առաջադրում այլընտրանքային ծրագիր: Ընդդիմության ամբողջ գործառնությունը Հայաստանում հանգում է իշխանության և առանձին իշխանավորների դեմ պայքարին: Դա հայեցակարգային սխալ է, որ թույլ չի տալիս ընդդիմությանը հաջողության հասնել Հայաստանում: Ցանկացած ինքն իրեն հարգող ընտրող գոնե մեկ անգամ պիտի ստանա այն հարցի պատասխանը, թե իշխանափոխության դեպքում ի՞նչ է փոխվելու իր երկրում, իր կյանքում, իր զավակների կյանքում: Այս հարցերի պատասխանն է, որ ընդդիմությունը չունի ծրագրերի ու դրանց կենսագործման մեխանիզմների մակարդակով: Իսկ հայտարարությունների, նպատակների ու նպատակադրումների մակարդակը բավականին հեռու է real politik-ից, պարզապես քաղաքականություն է, որ հնարավորություն է տալիս ալիքի վրա մնալ իբրև քաղաքական ուժ՝ մինչև այլ ուժեր կբարձրանան նույն ալիքի վրա:
-«Ժառանգություն» խմբակցության ղեկավար Ռուբիկ Հակոբյանն ասում է, թե այլընտրանքային ծրագիրը շուտով կներկայացվի, և քառապատկված ուժերով աշխատում են այդ ծրագրի վրա:
-Ես շատ ուրախ եմ, ավելի ուրախ կլինեմ, եթե իրոք նման ծրագիր ներկայացվի, ու այդ ծրագիրը չլինի հռչակագրային, քաղաքականացված ու քարոզչական: Գուցե տարօրինակ հնչի, բայց հրապարակային քաղաքականությունը և տնտեսական լուրջ ծրագիրը դժվար է համատեղել, որովհետև մարդկանց պետք են արդյունքներ, կենսամակարդակի բարձրացում, գնանկում, աշխատատեղեր: Նրանց առանձնապես չի հետաքրքրում՝ «ինչպես»-ը, որովհետև նրանք ընտրել են, վստահել ու իրավունք ունեն պահանջել: Քաղաքակա՞ն փոփոխություններ է առաջարկելու այլընտրանքային ծրագիրը, տնտեսակա՞ն, սոցիալակա՞ն: Ի՞նչ ռեսուրսներով: Ի՞նչ հիմքերի վրա: Ֆինանսական ի՞նչ ամրագրում է ունենալու: Մեր ժամանակներում ամենահեշտը ծրագիր գրելն է, քաղաքականության մեջ անցկացրած մի քանի տարիները քաղաքական գործչին սովորեցնում են հասկացությունների ու գործիքների այբուբենը, որից հետո արդեն ցանկացած ծրագիր տեխնիկայի հարց է: Իսկ չորս տարբեր ծրագրերի համադրումը կամ համատեղումը քաղաքական տեխնոլոգիայի հարց է: Բոլորովին այլ խնդիր է այդ ծրագրի իրականացման հնարավորությունը: Ռեալ հնարավորությունը: Տիգրան Սարգսյանին ազգի, ժողովրդի, պետության, անձնական թշնամի հռչակելու ծրագիրն արդեն գերակատարված է, մնում է գոնե պատկերացնել` ինչպիսին պիտի լինի ՀՀ վարչապետի գործունեության ծրագիրը: Այս մասին այնքան է խոսվել ու գրվել, որ ես նույնիսկ չեմ ուզում մանրամասների մեջ մտնել, ասել, թե այդ չորս ուժերից ո՞րն ի՞նչ ռեսուրս ունի ու ի՞նչ նպատակ իրականում, կամ՝ ո՞րը մինչև ո՞ւր կգնա: Ի վերջո, ամենակարևոր հարցը՝ արդյոք այդ չորս ուժերը կամ «հրաշալի քառյակը» (ինչպես ինքնամեծարումով անվանել են իրենք իրենց) առանձին-առանձին կամ միասին, ունե՞ն հասարակական աջակցություն: Թե՞ հույսներն այն է, որ ՈՒկրաինայում «Մայդան» եղավ, ապրիլին էլ Երևանում տաք եղանակ կլինի, ու մարդիկ ցուրտ ձմեռից հետո դուրս կգան փողոց՝ իմանալու՝ ինչ կա-չկա: Պետք չէ գցել Ազատության հրապարակի որակը: Այդ հրապարակում Հայաստանի անկախ Հանրապետության ու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության կայացման համար կարևորագույն գործընթացներ են եղել: Ցավոք, հիմա հրապարակը վերածվել է հարթակի, որտեղից մի խումբ մարդիկ ժամանակ առ ժամանակ բարձրաձայնում են իրենց պահանջները, անպայման քարկոծելով իշխանությանը, հետո գնում են այլ ամբիոններից շարունակելու նույնը:
-Դուք չե՞ք հավատում, որ ապրիլի 28, 29, 30-ին հայտարարված շուրջօրյա հանրահավաքներում ընդդիմությունը ժողովուրդ կհավաքի:
-Ընդդիմությունը՝ այո, բայց ոչ՝ ոչիշխանական ուժերը: Կհարցնեք՝ ո՞րն է տարբերությունը: Կանխեմ հարցը. տարբերությունը ոչ միայն քաղաքական է, այլև մենթալիտետային, հոգեբանական ու բարոյական: Եթե դու դեմ ես իշխանությանը, դու ընդդիմություն ես, եթե դու ոչիշխանություն ես, ուրեմն դու ընդամենն ուզում ես իշխանություն դառնալ և այդքանով հարցը համարել լուծված: Ո՞րն է այստեղ ՀՀ շարքային քաղաքացու շահը, որ Երևանից, թե մարզերից պիտի հավաքվի շուրջօրյա հանրահավաքի, նորից իրենով լցնի այն տարածքը ու այն պահը, որը պիտի լիներ ընդդիմությանը, բայց ընդդիմությունը չկա: Կրկնում եմ՝ ոչ թե խոսքային մակարդակում, ոչ թե խորհրդարանական երեքշաբթի ու չորեքշաբթի օրերին, այլ գործնականում: Երկրի համար կարևորագույն արտաքին ու ներքին քաղաքական հարցերում: Ի՞նչ է մինչև հիմա ասել ոչիշխանությունը՝ ինչո՞ւ է սա այսպես, ինչո՞ւ է նա այնպես, ինչո՞ւ սա վաճառեցիք Ռուսաստանին, ինչո՞ւ նա վաճառեցիք ԱՄՆ-ին, ինչո՞ւ չեք մանևրում (իմա՝ խաբում գործընկերներին) արտաքին քաղաքականության մեջ: Եթե ապրիլի 28, 29, 30-ին էլ դա պիտի կրկնվի, ապա ես իրոք համարում եմ, որ Ազատության հրապարակում, ինչպես Դուք եք ասում, ժողովուրդ չի հավաքվի: Ես նկատի ունեմ այն կրիտիկական զանգվածը, որ ի զորու է իշխանափոխության հարց դնել: Մի քանի հազար կհավաքվի, հետո, ինչպես միշտ, կներկայացնեն որպես տասնյակ հազարներ:
-Այսինքն՝ ՀՀԿ-ն մեկ ամիս ու հետո էլ հանգիստ քնելու է գիշերները, իսկ ցերեկները շարունակելու է նույն քաղաքականությո՞ւնը:
-Ես չգիտեմ՝ նույն քաղաքականություն ասելով՝ ի՞նչ նկատի ունեք: ՀՀԿ-ն ստանձնել է Հայաստանի Հանրապետության ղեկավարությունը կոալիցիոն համաձայնագրով ու կատարում է իր գործը: Սա՝ իրավականորեն: Եթե այդքան ուզում եք, որ ՀՀԿ-ն գիշերները արթուն լուսացնի, ցերեկներն էլ անցկացնի ողբուկոծով, պիտի հիասթափեցնեմ. բա աշխատանքն ո՞վ անի: Չեք կարող չընդունել, որ հակառակ մոտալուտ կործանման ու համընդհանուր աղետի բոլոր «կանխատեսումների» ու «մարգարեությունների», Հայաստանի Հանրապետությունը աշխարհից չի վերացել, կա, վարում է հավասարակշիռ, պատճառաբանված, հիմնավորված արտաքին ու ներքին քաղաքականություն: Ցավում եմ, որ հաջողությունները մեծ չեն, բայց հետխորհրդային տարածքի ո՞ր երկիրն է թռիչքային զարգացում ապրել: Արդեն չեմ ուզում հիշեցնել Հայաստանի աշխարհագրական դիրքն ու աշխարհաքաղաքական դիրքը, այդ երկու դիրքերի պատճառով առաջացած վիճակը:
-Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այլընտրանքային «Երկրապահի» ստեղծման ԲՀԿ-ի նախաձեռնությանը:
-Դա բնորոշ քայլ է ԲՀԿ-ի համար: Եթե նկատել եք՝ գաղափարական ու քաղաքական հարթության մեջ չունեցածը փորձում են փոխհատուցել ֆինանսական միջոցներով: Ի սկզբանե «Երկրապահի» հետ ամենասերտ հարաբերություններն ունենալով՝ ասեմ միանգամից ու միանգամայն համոզված՝ «Երկրապահը» չի վաճառվում: Նոր կամ այլընտրանքային «Երկրապահ» ստեղծելու ցանկությունը նման է նոր կամ այլընտրանքային հայրենիք ստեղծելուն: Պատերազմի միջով անցած մարդը հրամանատար չի փոխի: Շատ ավելի ընկալելի կլիներ, որ Գագիկ Ծառուկյանն իր բարեգործական նախաձեռնություններում ընդգրկեր սոցիալապես անապահով երկրապահներին, քան փորձեր նրանց գնել ու պահեստում պահել՝ իբրև իշխանափոխության պոտենցիալ գործիք: Գոնե ոչիշխանական դաշնակից Լևոն Տեր-Պետրոսյանի փորձը հիշեր ու ձեռնպահ մնար կանխավ ձախողված քայլերից:
-Դուք մտավախություն չունե՞ք, որ իր ներքին ու արտաքին քաղաքականությամբ Հայաստանի Հանրապետությունը այնքան է միաձուլվում Ռուսաստանին, որ վտանգում է սուբյեկտի կարգավիճակը: Իսկ հաշվի առնելով ՌԴ-ի նկատմամբ սահմանված պատժամիջոցները՝ նաև իր տնտեսական ու քաղաքական վիճակը:
-Միաձուլում ասելով նկատի ունեք անդամակցությո՞ւնը Մաքսային միությանը, իսկ եթե ասոցացման համաձայնագիրը ստորագրվեր, հիմա հարցնելու էիք, թե Հայաստանը միաձուլվում է Եվրամիությա՞նը: Որտեղի՞ց են այս կասկածներն ու մտավախությունները: Աշխարհում որևէ պետություն չկա, որ վարի բացարձակապես անկախ քաղաքականություն: Բոլոր պետություններն էլ ունեն դաշնակցային պարտավորություններ, կնքում են համաձայնագրեր ու պայմանագրեր, որ ավելի ապահով ու կայուն դարձնեն իրենց դիրքն աշխարհում, ավելի շահավետ իրականացնեն առևտրատնտեսական կապերը, ավելի անվտանգ դարձնեն աշխարհը: Հայաստանը, նախընտրելով անդամակցել Մաքսային միությանը, միանգամից մի քանի խնդիրներ է լուծել՝ երկարաժամկետ հեռանկարով: Եթե կարծում եք, որ ուկրաինական իրադարձությունների պատճառով Ռուսաստանն աշխարհում ունեցած քաղաքական ու տնտեսական դիրքերը կորցնելու է, շատ եք շտապում: Իհարկե, հայտարարված պատժամիջոցները հարուցելու են ժամանակավոր դժվարություններ: Բայց ժամանակակից աշխարհի տնտեսական ինտեգրումն այնքան է առաջ գնացել, որ միակողմանի վնաս կամ օգուտ որևէ պետության համար գոյություն չունի: Ինչ-որ գործընթացներ կդանդաղեն, ինչ-որ գործընթացներ կարագանան: Վստահ եղեք, որ Հայաստանը այս իրավիճակում չի փոխելու իր հայտարարած քաղաքականությունը, ավելին՝ մենք կարող ենք, օգտագործելով Արևմուտքի հետ մեր նորմալ հարաբերություններն ու ձևավորված կապերը, օգտակար լինել ստեղծված իրավիճակի լիցքաթափմանը: Քաղաքականությունը գործընթաց է, որի հաջողությունն ու անհաջողությունը մեկ օրով կամ մեկ իրադարձությամբ չեն պայմանավորվում: Հայաստանը բազմիցս հայտարարել է, որ շարունակելու է եվրաինտեգրման քաղաքականությունը և համատեղելու է երկու վեկտորներն էլ, որովհետև այդպես են պահանջում մեր պետական շահերը:
-Իսկ քաղաքական խանդ չի՞ հարուցի մեր «բազմակողմանիությունը»:
-Խանդը քաղաքական կատեգորիա չէ: Ես չեմ կարծում, որ տեղին է վիճարկել ժողովրդավարական բարեփոխումների անհրաժեշտությունը կամ ազգային անվտանգության ապահովումը: Ի վերջո, ոչ Ռուսաստանը, ոչ Արևմուտքը պատերազմական դրության մեջ չեն, որ Հայաստանը, ելնելով իր դաշնակցային պարտավորություններից, ձեռնպահ մնա այս կամ այն կողմի հետ հարաբերությունների ծավալումից ու խորացումից:
-Բայց բացահայտ էր, չէ՞, որ ՄԱԿ-ում Ղրիմի հարցով Հայաստանի քվեարկությունը վատ ընդունվեց:
-Ի՞նչ է նշանակում «վատ ընդունվեց»: Ո՞Ւմ կողմից: Լավ ընդունվելու համար Հայաստանը պետք է դեմ լինի ազգերի ինքնորոշման իրավունքին, հետո պահանջի, որ ընդունվի Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավո՞ւնքը: Ես համաձայն չեմ «վատի» ու «լավի» նման բաժանմանը: Քաղաքականությունը նաև կոնկրետ գործ է, որ պահանջում է հստակ քայլեր:
-Ապրիլի 30-ին կառավարությունը հրաժարական կտա՞:
-Կառավարության հրաժարականի համար ՀՀ Սահմանադրությամբ սահմանված ժամկետ կա՝ հերթական խորհրդարանական ընտրություններից հետո: Արտահերթ ու արտակարգ իրադարձությունները չեն բխում Հայաստանի շահից, ոչ էլ նախադրյալներ կան:
-Արտաքին գործոնի ազդեցությունը բացառո՞ւմ եք:
-Եթե նկատի ունեք Արևմուտքը, ապա այդ գործոնը պիտի դրսևորվեր անցյալ սեպտեմբերին, բայց չդրսևորվեց, ուրեմն չկա նախադրյալ: Եթե նկատի ունեք Ռուսաստանը, առավել ևս իշխանափոխության նախադրյալ գոյություն չունի: Այնպես որ, որքան էլ ՀԱԿ-ը, ԲՀԿ-ն, ՀՅԴ-ն ու «Ժառանգությունը» մեկամսյակներ ու շուրջօրյակներ հայտարարեն, երկիրն այս վիճակից դուրս է բերելու քաղաքական մեծամասնությունը, որ, ուզում են, թե չեն ուզում, ռեալ իշխանություն է, ռեալ, վստահություն ունի ներսում էլ, դրսում էլ և, ի տարբերություն «հրաշագործ» քառյակի՝ նաև ռեալ ու հստակ պատասխաններ ունի հարցերին: Չեմ բացառում, որ ապրիլի 30-ի ժամկետը տարբեր պատճառաբանություններով հետաձգվի, որ նույնն է՝ բեկանվի: Նույնիսկ ոչիշխանություն լինելիս պետք է հասկանաս, որ քաղաքականությունը հնարավորի արվեստն է, իսկ քաղաքականության արհեստավորների հետ անիմաստ է ասպարեզ դուրս գալ:

Զրույցը՝
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հ. Գ.- Հարցազրույցը կայացել է ապրիլի 2-ին, երբ երկրի վարչապետը հրաժարական չէր տվել, և Հայաստանի քաղաքական կյանքն էլ խաղաղ էր, ինչպես ամառային անամպ երկինք:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ